Μυστράς: Το Βυζαντινό Θαύμα του Μοριά

Μυστράς: Το Βυζαντινό Θαύμα του Μοριά

Ο Μυστράς, γνωστός και ως «θαύμα του Μοριά», εντυπωσιάζει σήμερα τον επισκέπτη με την μοναδική αρχιτεκτονική του και την επιβλητικότητα του υψώματός του. Ήταν μια οχυρωμένη ελληνική πόλη και πρωτεύουσα του βυζαντινού Δεσποτάτου του Μυστρά τον 14ο και 15ο αιώνα. Αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO και βρίσκεται στον Ταΰγετο, πολύ κοντά στην πόλη της Σπάρτης. Υπήρξε μια σπουδαία πόλη της βυζαντινής περιόδου, με μεγάλη ευημερία και πολιτιστική άνθιση. Παρέμεινε κατοικημένη και κατά την Οθωμανική περίοδο, μέχρι που εγκαταλείφθηκε τη δεκαετία του 1830 με την ίδρυση της νέας Σπάρτης.

Η Γέννηση της Καστροπολιτείας

Η ιστορία του Μυστρά ξεκινά στα μέσα του 13ου αιώνα, όταν οι Φράγκοι ολοκλήρωσαν την κατάκτηση της Πελοποννήσου. Ο πρίγκιπας Γουλιέλμος Β’ Βιλλεαρδουίνος έχτισε ένα ισχυρό κάστρο στην κορυφή του απότομου και κωνικού λόφου, που λεγόταν Μυστράς ή Μυζηθράς, λόγω της ομοιότητάς του με το τυρί μυζήθρα. Η φυσική οχύρωση και η στρατηγική θέση του επέτρεψαν την ανάπτυξη μιας ολόκληρης καστροπολιτείας, που αποτελεί σήμερα το πιο χαρακτηριστικό δείγμα μεσαιωνικού οικισμού στην Ελλάδα.

Η Δομή της Πόλης: Κάστρο, Πάνω & Κάτω Χώρα

Πυρήνας της πόλης υπήρξε το Κάστρο στην κορυφή του λόφου, όπου έδρευε ο στρατηγός. Σταδιακά, η πόλη επεκτάθηκε στις πλαγιές, δημιουργώντας δύο ακόμα οικιστικές ενότητες:

• Η Επάνω (ή Πάνω) Χώρα: Ακριβώς κάτω από το κάστρο, διαμορφώθηκε η αριστοκρατική συνοικία των ανακτόρων, με τα επιβλητικά Παλάτια των Δεσποτών. Η περιοχή αυτή περιβαλλόταν από το εσωτερικό τείχος, το οποίο είχε δύο κύριες πύλες: την Πύλη της Μονεμβασίας και την Πύλη του Ναυπλίου.
• Η Κάτω Χώρα: Καθώς ο οικισμός επεκτάθηκε χαμηλότερα, διαμορφώθηκε η συνοικία των αστών. Εδώ χτίστηκαν τα περισσότερα αρχοντικά και οι σημαντικότεροι βυζαντινοί ναοί. Ένα νέο, εξωτερικό τείχος χτίστηκε για να προστατεύει και αυτό το τμήμα της πόλης.

Στην εποχή της ακμής του, στις αρχές του 15ου αιώνα, ολόκληρη η πλαγιά του Μυστρά ήταν κατοικημένη, δημιουργώντας μια ζωντανή και πολυεπίπεδη πόλη.

Τα Ανάκτορα και τα Αρχοντικά

Στην πλατεία της Επάνω Χώρας δεσπόζει το μεγάλο συγκρότημα των Ανακτόρων των Παλαιολόγων και των Καντακουζηνών. Αποτελείται από δύο πτέρυγες κτιρίων, χτισμένες σε διαφορετικές φάσεις, που σχηματίζουν το διοικητικό και οικιστικό κέντρο του Δεσποτάτου. Η βορειοδυτική πτέρυγα είναι ένα σπάνιο δείγμα κοσμικής βυζαντινής αρχιτεκτονικής και περιλάμβανε την εντυπωσιακή Αίθουσα του Θρόνου, μια τεράστια αίθουσα που θερμαινόταν από οκτώ τζάκια. Πέρα από τα παλάτια, στον Μυστρά σώζονται σπάνια δείγματα βυζαντινών σπιτιών και αρχοντικών της Τουρκοκρατίας, μερικά απλά και δίπατα, και άλλα με χαρακτηριστικούς πύργους και ηλιακωτά.

Οι Μεγάλες Εκκλησίες του Μυστρά

Οι σημαντικότεροι ναοί του Μυστρά, καθολικά μοναστηριών και ζωντανά μουσεία της βυζαντινής τέχνης, είναι οι εξής:

• Ο Άγιος Δημήτριος (Μητρόπολη): Βασιλική με ωραία γλυπτά στο τέμπλο και σημαντικές τοιχογραφίες.
• Οι Άγιοι Θεόδωροι: Η αρχαιότερη και μεγαλύτερη εκκλησία, με τον χαρακτηριστικό οκτάγωνο τρούλο.
• Η Παναγία η Οδηγήτρια (Αφεντικό): Διώροφος ναός με περίφημες τοιχογραφίες που απεικονίζουν αυτοκράτορες και δεσπότες.
• Η Αγία Σοφία: Η εκκλησία των Παλατιών, όπου έχουν ταφεί μέλη της άρχουσας τάξης.
• Η Περίβλεπτος: Χτισμένη σε μια εσοχή του βράχου, με μερικές από τις ωραιότερες και πιο καλοδιατηρημένες τοιχογραφίες.
• Η Παντάνασσα: Το καλύτερα διατηρημένο μνημείο και το μόνο μοναστήρι που λειτουργεί μέχρι σήμερα.
• Η Ευαγγελίστρια: Κομψός μονώροφος ναός με χαρακτηριστικό πλατύ νάρθηκα.